Thuốc trừ sâu và những tác động tiêu cực

Tổng quan

Sự tác động của công nghiệp hóa vào nông nghiệp đã phần nào giúp cải tiến ngành nông nghiệp thế giới lên một tầm cao mới, song đó điều này lại mang đến những gánh nặng hóa học cho môi trường tự nhiên. Thuốc trừ sâu đang ngày càng phổ rộng trong các lĩnh vực không chỉ nông nghiệp mà còn bao gồm các chương trình y tế công cộng và các khu vực xanh đô thị để bảo vệ thực vật và con người khỏi các mầm bệnh khác nhau. Tuy nhiên mặt trái của việc lạm dụng thuốc trừ sâu đã gây ra không ít những tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và hệ sinh thái, tác dụng phụ của chúng đem lại hậu quả nặng nề cho môi trường và các tài nguyên có trong tự nhiên. Phát triển cần đi đôi với bền vững, là một hành động tạo ra các lợi ích cá nhân hay tập thể đi kèm với việc bảo tồn các tài nguyên thiên nhiên, là sự phát triển không chỉ ở hiện tại mà cần có kế hoạch để duy trì đến tương lai. Do đó xã hội ngày nay cần đưa vấn đề nông nghiệp sản xuất đi đôi với an toàn lên hàng đầu để đảm bảo chất lượng cuộc sống cho con người và môi trường xung quanh.

Từ khóa: thuốc trừ sâu, hóa chất nông nghiệp, sức khỏe môi trường, chất gây rối loạn nội tiết, chủ quyền thực phẩm

GIỚI THIỆU VỀ THUỐC TRỪ SÂU

Thuốc trừ sâu là gì ?

Thuốc trừ sâu là các chất hoặc hỗn hợp các chất chủ yếu được sử dụng trong nông nghiệp hoặc trong các chương trình bảo vệ sức khỏe cộng đồng để bảo vệ cây khỏi sâu bệnh, cỏ dại hoặc bệnh tật, và con người khỏi các bệnh truyền qua vector, như sốt rét, sốt xuất huyết và bệnh sán máng do côn trùng gây ra. Thuốc trừ sâu, thuốc diệt côn trùng, thuốc diệt nấm, thuốc diệt cỏ, thuốc diệt chuột và chất điều hòa sinh trưởng thực vật là những ví dụ điển hình. Những sản phẩm này cũng được sử dụng cho các mục đích khác, chẳng hạn như cải thiện và bảo trì các khu vực phi nông nghiệp như khu vực cây xanh đô thị và sân thể thao. Hơn nữa, có những ứng dụng khác ít được biết đến của các chất hóa học này, như trong dầu gội cho thú cưng, vật liệu xây dựng và đáy thuyền để loại bỏ hoặc ngăn chặn sự hiện diện của các loài côn trùng không mong muốn.

Ảnh hưởng của việc dùng thuốc trừ sâu

Nhiều loại thuốc trừ sâu có liên quan đến các vấn đề sức khỏe cho con người và môi trường, việc sử dụng các sản phẩm thuốc trừ sâu độc hại trong nông nghiệp cho đến nay vẫn chưa dừng lại. Tiếp xúc với thuốc trừ sâu thường thông qua da, nuốt vào hoặc hít phải. Loại thuốc trừ sâu, thời gian và lộ trình tiếp xúc và tình trạng sức khỏe cá nhân (ví dụ, sự thiếu hụt dinh dưỡng và làn da khỏe mạnh / bị hư hại) là những yếu tố quyết định đến kết quả sức khỏe sau này của người sử dụng. Trong cơ thể người hoặc động vật, thuốc trừ sâu được chuyển hóa, bài tiết, lưu trữ hoặc tích lũy sinh học trong mỡ cơ thể. Nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe có liên quan đến thuốc trừ sâu hóa học bao gồm: da liễu, đường tiêu hóa, thần kinh, gây ung thư, hô hấp, sinh sản và nội tiết. Hơn nữa, phơi nhiễm thuốc trừ sâu ở mức độ cao có thể dẫn đến tử vong.

Dư lượng thuốc trừ sâu có thể được tìm thấy trong rất nhiều loại thực phẩm và đồ uống hàng ngày, bao gồm cả trong các bữa ăn nấu chín, nước, rượu, nước ép trái cây, nước giải khát và thức ăn chăn nuôi. Hơn nữa, cần lưu ý rằng rửa với nước không thể loại bỏ hoàn toàn dư lượng. Trong phần lớn các trường hợp, nồng độ không vượt quá mức an toàn được xác định theo luật định. Tuy nhiên trường hợp tiếp xúc đồng thời với hai hoặc nhiều chất hóa học, xảy ra trong điều kiện thực tế có thể gây ra hiệu ứng đồng vị. Dư lượng thuốc trừ sâu cũng đã được phát hiện trong các mẫu sữa mẹ và có những lo ngại về phơi nhiễm trước khi sinh và ảnh hưởng sức khỏe ở trẻ em.

Các loại thuốc trừ sâu độc hại vẫn được sử dụng mỗi ngày bất chấp lệnh cấm.

Đánh giá hiện tại này nhằm mục đích làm nổi bật nhu cầu cấp thiết cho một khái niệm mới trong nông nghiệp liên quan đến việc giảm mạnh việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học. Với thực tế là các ảnh hưởng sức khỏe đã được thảo luận rộng rãi trong tài liệu hiện tại, bài viết này tập trung vào các tác động sức khỏe mãn tính lớn và các phát hiện gần đây về các ảnh hưởng sức khỏe có liên quan đến việc tiếp xúc với các loại thuốc trừ sâu hóa học phổ biến, như organochlorine, organophosphates, carbamate, pyrethroids, triazine và neonicotinoids. Người ta nhấn mạnh nhiều hơn đến thuốc diệt cỏ sử dụng rộng rãi, glyphosate, là một loại thuốc trừ sâu organophosphate có liên quan rất chặt chẽ với nông nghiệp hiện nay. Các tác động đến sức khỏe như được thảo luận dưới đây, cho thấy nhu cầu cấp thiết cần phải có các biện pháp thay thế thuốc trừ sâu.

CÁC LOẠI THUỐC TRỪ SÂU VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA CHÚNG

Thuốc trừ sâu Organochlorine

Thuốc trừ sâu organochlorine được biết đến rộng rãi nhất là dichlorodiphenyltrichloroethane, tức là thuốc trừ sâu DDT, việc sử dụng DDT tràn lan đã gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe con người và môi trường. Dieldrin, endosulfan, heptachlor, dicofol và methoxychlor là một số organochlorine khác được sử dụng làm thuốc trừ sâu. Hiện nay, thuốc trừ sâu Organochlorine đã bị cấm trên toàn bộ thế giới.

Tuy nhiên, có một vài quốc gia vẫn sử dụng DDT hoặc có kế hoạch giới thiệu lại nó cho mục đích y tế công cộng. Hơn nữa, DDT cũng được sử dụng làm dung dịch trong một số dung môi nhất định. Nó là một chất hóa học có mặt khắp nơi, và người ta tin rằng mọi sinh vật sống trên Trái đất đều nhiễm DDT trên cơ thể, chủ yếu được lưu trữ trong chất béo. Cũng có bằng chứng cho thấy DDT và chất chuyển hóa p, p-dichlorodiphenyldichloroetylen (DDE) của nó có thể có khả năng gây rối loạn nội tiết và gây ung thư. Tử cung của người nữ bị tiếp xúc với cả DDT và DDE có thể tác động đến sự phát triển thần kinh ở em bé. Hơn nữa, một nghiên cứu gần đây liên quan đến DDE đối với rối loạn chức năng lipid gan ở chuột.

Nhóm thuốc trừ sâu organochlorine nói chung có liên quan đến ảnh hưởng sức khỏe, chẳng hạn như rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến sự phát triển phôi, chuyển hóa lipid, và thay đổi huyết học và gan. Khả năng gây ung thư của chúng còn đang bị nghi ngờ, nhưng không nên đánh giá thấp lo ngại này.

Thuốc trừ sâu Organophospho

Organophosphate, được quảng bá như là một sản phẩm sinh học thay thế cho organochlorines, bao gồm nhiều loại thuốc trừ sâu, phổ biến nhất trong số đó là glyphosate. Lớp này cũng bao gồm các loại thuốc trừ sâu được biết đến khác, chẳng hạn như malathion, parathion và dimethoate; một số loại được biết đến với khả năng phá vỡ nội tiết. Loại thuốc trừ sâu này có ảnh hưởng đối với chức năng của enzyme cholinesterase, giảm bài tiết insulin, làm gián đoạn quá trình chuyển hóa tế bào bình thường của protein, carbohydrate và chất béo, và cả tác dụng gây độc gen và ảnh hưởng đến chức năng ty thể, gây căng thẳng oxy hóa tế bào và các vấn đề cho hệ thống thần kinh và nội tiết.

Các nghiên cứu dựa trên dân số đã cho thấy việc tiếp xúc với thuốc trừ sâu organophospho ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe bao gồm các bệnh tim mạch, tác động tiêu cực đến hệ thống sinh sản nam và hệ thần kinh, chứng mất trí nhớ, và cũng có thể tăng nguy cơ mắc ung thư hạch không Hodgkin. Hơn nữa, phơi nhiễm trước khi sinh với organophosphates có liên quan đến việc giảm thời gian mang thai và các vấn đề về thần kinh xảy ra ở trẻ em.

Về glyphosate, sự an toàn của nó vẫn đang là chủ đề tranh luận đang diễn ra, đây là loại thuốc diệt cỏ được sử dụng rộng rãi nhất trong nông nghiệp hiện nay, đặc biệt là từ khi đưa vào cây trồng biến đổi gen kháng glyphosate như một số loại đậu tương và ngô. Việc sử dụng rộng rãi đậu tương biến đổi gen trong canh tác đã làm dấy lên mối lo ngại về tác dụng estrogen tổng hợp có thể xảy ra do sự tiếp xúc đồng thời với glyphosate và với genistein phytoestrogen, một loại isoflavone phổ biến có trong đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành.

Glyphosate có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hồng cầu của người trong ống nghiệm và thúc đẩy khả năng gây ung thư ở chuột. Hơn nữa, nó được coi là gây ra sự gián đoạn cực đoan trong con đường shikimate, đó là một con đường được tìm thấy trong thực vật và vi khuẩn cũng như vi khuẩn đường ruột của con người. Sự gián đoạn này có thể ảnh hưởng đến việc cung cấp các axit amin thiết yếu ở cơ thể con người. Thuốc diệt cỏ chứa hoạt chất glyphosate được coi là độc hại và đã bị cấm tại Việt Nam. Thuốc diệt cỏ Glyphosate có thể gây tổn hại DNA và gây rối loạn nội tiết trong các dòng tế bào người và trong tế bào tinh hoàn chuột, gây ảnh hưởng cho tế bào da người.

Một nghiên cứu gần đây đã xem xét mối quan hệ giữa glyphosate, cây trồng biến đổi gen và sự suy giảm sức khỏe ở Hoa Kỳ. Các phân tích tương quan đã làm dấy lên mối lo ngại về sự liên hệ giữa việc sử dụng glyphosate và các ảnh hưởng và bệnh tật khác nhau, như tăng huyết áp, tiểu đường, đột quỵ, tự kỷ, suy thận, bệnh Parkinson và Alzheimer, và ung thư. Hơn nữa, có những lo ngại về khả năng glyphosate có thể gây ra không dung nạp gluten, một vấn đề sức khỏe liên quan đến sự thiếu hụt kim loại vi lượng thiết yếu, các vấn đề sinh sản và tăng nguy cơ phát triển ung thư hạch không Hodgkin.

Thuốc trừ sâu Carbamate

Thuốc trừ sâu carbamate gồm các sản phẩm chứa hoạt chất aldicarb, carbofuran, và ziram, là một loại thuốc trừ sâu hóa học có liên quan đến hoạt động phá vỡ nội tiết, rối loạn sinh sản có thể xảy ra và ảnh hưởng đến cơ chế chuyển hóa tế bào và ty thể chức năng. Hơn nữa, các nghiên cứu in vitro đã tiết lộ khả năng của thuốc trừ sâu carbamate gây ra tác dụng gây độc tế bào và gây độc gen trong tế bào buồng trứng của chuột đồng và gây ra apoptosis và hoại tử trong các tế bào miễn dịch ở người, tế bào giết người tự nhiên, và cũng apoptosis trong tế bào lympho T.

Hơn nữa, người ta đã xác nhận rằng carbaryl, thuộc nhóm thuốc trừ sâu carbamate, có thể đóng vai trò là phối tử cho thụ thể aryl hydrocarbon ở gan, một yếu tố phiên mã liên quan đến cơ chế gây độc của chất độc da cam. Cũng có bằng chứng về khả năng thuốc trừ sâu carbamate gây ra tác dụng ức chế thần kinh, tăng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ và ung thư hạch không Hodgkin.

Các loại thuốc trừ sâu hóa học khác

Thuốc trừ sâu Triazine, chẳng hạn như các hoạt chất atrazine, simazine và am temn, là một loại thuốc trừ sâu hóa học có liên quan đến tác dụng phá vỡ nội tiết và độc tính sinh sản. Hơn nữa, người ta đã phát hiện ra rằng có một mối quan hệ có thể có giữa thuốc diệt cỏ triazine và tỷ lệ mắc ung thư vú. Atrazine là chất hóa học được biết đến nhiều nhất và nó là một loại thuốc diệt cỏ được sử dụng rất rộng rãi có liên quan đến stress oxy hóa, độc tế bào và tác dụng dopaminergic. Hơn nữa, sự tiếp xúc của động vật thí nghiệm với atrazine gây độc tính sinh sản và sự chậm trễ trong trưởng thành tình dục.

Thuốc trừ sâu pyrethroid tổng hợp, như fenvalat, permethrin và sumithrin, được coi là một trong những loại thuốc trừ sâu an toàn hơn hiện đóng góp cho mục đích y tế công cộng và nông nghiệp. Tuy nhiên, có bằng chứng cho thấy chúng có khả năng gây rối loạn nội tiết và ảnh hưởng đến các thông số sinh sản ở động vật thí nghiệm bao gồm cả hành vi sinh sản. Hơn nữa, một nghiên cứu gần đây liên quan đến nhiều chất chuyển hóa pyrethroid với tổn thương DNA trong tinh trùng người, làm tăng mối lo ngại về tác động tiêu cực có thể có đối với sức khỏe sinh sản của con người.

Thuốc trừ sâu Neonicotinoid, như imidacloprid, thiacloprid và guadipyr, tương đối mới và cũng là loại thuốc trừ sâu được sử dụng rộng rãi nhất (120) được quảng cáo vì nguy cơ thấp đối với các sinh vật không phải mục tiêu. Tuy nhiên, có rất nhiều bằng chứng ngược lại, tác dụng của chúng đối với ong là một ví dụ phổ biến. Cũng có bằng chứng về tác động có thể có trên hệ thống nội tiết và sinh sản của động vật. Hơn nữa, một nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng neonicotinoids có thể làm tăng sự biểu hiện của enzyme aromatase, có liên quan đến ung thư vú và cũng đóng một vai trò quan trọng trong giai đoạn phát triển.

NHU CẦU CẤP THIẾT ĐỂ NGÀNH NÔNG NGHIỆP SẠCH VÀ AN TOÀN

Các thực hành nông nghiệp hiện nay bao gồm việc sản xuất và sử dụng rộng rãi các hóa chất được biết đến với khả năng gây ra các tác động tiêu cực đối với sức khỏe của con người và động vật hoang dã và làm suy thoái môi trường tự nhiên. Do đó, một chiến lược cấp bách là giảm sử dụng hóa chất nông nghiệp và để thực hiện các thực hành bền vững hơn. Hơn nữa, nông nghiệp hiện nay phải thực hiện các thực hành thân thiện với môi trường, gây ra ít rủi ro sức khỏe cộng đồng. Cải cách các thực hành nông nghiệp phù hợp để đáp ứng các tiêu chí này là một bước tiến tới sự bền vững của ngành nông nghiệp.

Tuy nhiên, việc giảm sử dụng hóa chất nông nghiệp bằng cách chỉ áp dụng chúng khi cần thiết và sự thay đổi không gian của tất cả các yếu tố đất và cây trồng của một lĩnh vực nhất định phải được xem xét. Sự thay đổi này bao gồm năng suất, ruộng, đất và biến động cây trồng nhưng cũng có các yếu tố, chẳng hạn như thiệt hại do gió hoặc lũ lụt. Các hệ thống công nghệ, chẳng hạn như hệ thống thông tin địa lý, hệ thống định vị toàn cầu và các cảm biến khác nhau, có thể hữu ích. Các hệ thống công nghệ này được phát triển bởi nông nghiệp chính xác, tất nhiên chúng tôi không tán thành, nhưng chúng tôi cho rằng các công cụ công nghệ được lựa chọn có thể được sử dụng để giảm rủi ro ô nhiễm môi trường và ô nhiễm nước và tăng cường lợi ích kinh tế xuất phát từ việc giảm sử dụng các sản phẩm hóa học (130, 132).

Cần phải rõ ràng rằng việc áp dụng máy móc vào thực hành và mất một nhân vật làm trung tâm của con người là không mong muốn. Ngược lại, việc giảm sử dụng thuốc trừ sâu được hỗ trợ bởi máy móc, chúng tôi tin rằng có thể làm giảm việc sử dụng các chất hóa học hoặc có thể dẫn đến việc từ bỏ hoàn toàn trong nhiều trường hợp, như trong trường hợp của các khu vực cây xanh đô thị. Quyết định của làng Mals Ý gần biên giới Áo và Thụy Sĩ cấm sử dụng thuốc trừ sâu và sản xuất thực phẩm không có thuốc trừ sâu có thể được coi là một ví dụ tiên phong trên khắp châu Âu. Năm 2014, hơn 70% cư dân của Mals tham gia cuộc trưng cầu dân ý đã bỏ phiếu chống lại việc sử dụng thuốc trừ sâu. Quyết định lịch sử này phù hợp với khái niệm chủ quyền thực phẩm, được thảo luận trong phần sau, cũng tuyên bố sự cần thiết phải phổ biến thông tin để nâng cao nhận thức của công chúng.

Công nghiệp hóa nông nghiệp đã mang lại một loạt các vấn đề bao gồm các tác động kinh tế, xã hội và môi trường mà dân cư địa phương không thể quản lý. Hơn nữa, việc sản xuất lương thực quá mức, độc canh định hướng xuất khẩu, nhu cầu lao động giá rẻ và các đặc điểm khác của công nghiệp hóa rõ ràng đã thất bại trong việc giải quyết các vấn đề đói và suy dinh dưỡng. Ngược lại, phân phối lương thực không công bằng, khai thác quá mức nguồn đất và nước, lạm dụng hóa chất nông nghiệp và suy thoái môi trường tự nhiên là một số kết quả của mô hình nông nghiệp thống trị. Ví dụ, chủ quyền thực phẩm thúc đẩy sự bền vững về xã hội, kinh tế và môi trường thông qua việc bảo vệ người dân bản địa và sản xuất thực phẩm để phân phối tại các thị trường địa phương, và có một nỗ lực liên tục để được công nhận là quyền cơ bản của con người.

Mô hình nông nghiệp thống trị đã làm tăng gánh nặng hóa học đối với môi trường tự nhiên. Hơn nữa, các công ty hóa chất quốc tế tiếp thu các công ty nông nghiệp truyền thống, dẫn đến mô hình nông nghiệp công nghiệp hóa và khiến nông dân địa phương và các nhà sản xuất nhỏ phải đối mặt với hậu quả. Trong nhiều trường hợp, những người này có nghĩa vụ áp dụng các kỹ thuật không thân thiện với môi trường để tăng sản lượng của họ để tồn tại trên thị trường, gây ra suy thoái môi trường nhiều hơn. Tuy nhiên, do thực tế là chủ quyền thực phẩm không nhất thiết có nghĩa là sản xuất thực phẩm hữu cơ, không có thuốc trừ sâu và vì nó không xác định mức độ sử dụng thuốc trừ sâu, vì lý do này, các tiêu chuẩn thân thiện với môi trường quốc tế nên được thực hiện. Mọi người phải được tự do quyết định phương thức sản xuất thực phẩm của chính mình và một thành phần quan trọng của quyết định này liên quan đến các sản phẩm hóa chất nông nghiệp. Quyết định của người dân Mals từ chối thuốc trừ sâu có thể được coi là một bước theo hướng này.

Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu trên cây trồng để bảo vệ sức khỏe con người và hệ sinh thái

Thảo luận

Nhu cầu bảo vệ chống lại sâu bệnh đã có nguồn gốc từ thời cổ đại, khi cả hai chất hữu cơ và hóa học được sử dụng làm thuốc trừ sâu. Kể từ đó, nhiều loại thuốc trừ sâu hóa học đã được sản xuất, và bây giờ các công ty hóa chất đã áp dụng các chất hóa học mới để phát minh ra thuốc trừ sâu sinh học (sử dụng nấm, men, virus), do đó chuyển hướng từ các phương pháp nông nghiệp truyền thống sang hiện đại. Tuy nhiên, thuốc trừ sâu hóa học vẫn đang được sử dụng rộng rãi cho đến ngày nay, nó tác động tiêu cực đến sức khỏe con người, động vật hoang dã và môi trường tự nhiên.

Nông nghiệp hiện nay phải đối phó với các yếu tố quan trọng, như tăng dân số, an ninh lương thực, rủi ro sức khỏe từ thuốc trừ sâu hóa học, kháng thuốc trừ sâu, suy thoái môi trường tự nhiên và biến đổi khí hậu. Trong những năm gần đây, một số khái niệm mới liên quan đến nông nghiệp và sản xuất thực phẩm đã xuất hiện. Một khái niệm như vậy là nông nghiệp thông minh với khí hậu tìm kiếm các giải pháp trong bối cảnh mới của biến đổi khí hậu. Một cuộc tranh cãi lớn khác đang diễn ra giữa những người ủng hộ và những người chống lại việc sử dụng thực vật kháng thuốc trừ sâu, không chỉ về sự an toàn của chúng mà còn ảnh hưởng của chúng đối với việc sử dụng thuốc trừ sâu.

Cân nhắc đến ảnh hưởng sức khỏe và môi trường của thuốc trừ sâu hóa học, rõ ràng rằng nhu cầu về một khái niệm mới trong nông nghiệp là rất cấp bách. Khái niệm mới này phải dựa trên việc giảm mạnh việc áp dụng thuốc trừ sâu hóa học để có thể mang lại lợi ích về sức khỏe, môi trường và kinh tế.

Chúng tôi tin tưởng vào việc phát triển các khu vực không có thuốc trừ sâu bằng cách thực hiện lệnh cấm hoàn toàn ở cấp địa phương và trong không gian xanh đô thị là dễ dàng đạt được. Hơn nữa, các quy trình thay thế cho mô hình sản xuất thực phẩm hiện tại nên được thực hiện trong các chính sách nông nghiệp mới nhằm phát triển bền vững và bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng. Mặt dù có những khó khăn nhất định vào thời điểm bắt đầu nhưng việc chuyển đổi sang một mô hình nông nghiệp mới sạch hơn và an toàn hơn là cần thiết.